Fetal Muayenenin (ayrıntılı ultrasonun) amacı:

Hastalıklar kendilerini, biz tıp doktorlarına, bazı belirtilerle anlatırlar. Yani hastalıklar, kendilerine ait bir dille konuşurlar.

Tıp sanatı, bu dili öğrenmekle başlar. Tabii ki her dilin kendine has incelikleri de bulunmaktadır. Tıbbın diğer mesleklerden ayrı bir noktada olması, bu inceliğin adeta bir sanat dalı olarak nitelendirilmesi nedeniyledir.

Tıp doktorları herhangi bir hastalığın teşhisi için bazı yollar izlerler.

Öncelikle kişinin, bedensel veya ruhsal bir şikayeti – sıkıntısı olmak gerekir.

Kişi bunları, gider, doktoruna anlatır.

Doktoru da ona, ilk anda düşündüğü hastalıkların diğer belirtilerini, aile öyküsünü sorar. Sonra, daha kapıdan girdiği andan itibaren gözlediği; yürüyüşünü, yüz ifadesini, rengini, duruşunu, kokusunu ve içinde oluşan olumlu veya olumsuz tarif edilmesi zor olan hissi (sans clinique) tahlil eder.  Sonra hastalığın konuşarak ifade edilemeyen kelimelerini arar; yani “hastasını muayene eder”.

Muayene; vücudu gözleyerek, dokunarak, yoklayarak, dinleyerek yapılır.

Kalbi, bağırsak seslerini, akciğerleri, bazen mideyi, kafatasını dinleriz.

Karaciğeri, dalağı, böbrekleri, karnı, kafatasını, nabızları, lenf yumrularını, nabızları yoklarız.

Hastamızın hareketlerini, hareket yeteneklerini, rengini, simetrisini, konuşmasını, mimiklerini, ses tonunu, konuşmasını, etrafla ilgisini entellektüel durumunu gözleriz.

Kokusunu, ısısını hissederiz. 

Tüm bunlar bilincimizde, uzun yıllar boyunca aldığımız eğitim, öğretim ve usta – çırak ilişkisi içinde edindiğimiz sanat ve tecrübenin süzgecinden geçer. Böylelikle içimizde, öngördüğümüz bir hastalık veya hastalıklar dizgisi belirir. Bazen bu noktada tanımız tam olarak gerçekleşir. Bazen de bu dizgi içindeki hastalıkları ayırt edebilmek için laboratuar tetkiklerine gereksinim duyarız. O incelemeleri yaptırdıktan sonra kesin teşhisimiz mümkün olur.

Yani biz, hastalığın bize, kendi diliyle anlattıklarını anlamış oluruz.

Bundan sonrası tedavi; hastalıkla savaşma dönemidir.  Silahlarımız; ilaçlar, bazı fiziksel güçler (radyoterapi vb) hastamızın ve “bizim” psikolojik gücümüz - durumumuzdur. 

İşte bu noktada, anne karnındaki bebeğimizi düşünürsek, orada, bizim kontrol etmemiz dışında dertlerini söyleyemeyen, anlatamayan, doktora gidemeyen bir varlık söz konusudur.

Biz anne karnındaki bebeği bu nedenle kendiliğimizden muayene etmek isteriz. Bunun için de ultrason, Doppler ultrason, Power Doppler, gereğinde bebekten alacağımız kan, deri – plasenta biopsisi, kan - idrar örneği ve amnion sıvısından yapılan tetkikler veya bebeği direkt gözle görmek için yapılan fetoskopi dediğimiz bir yöntem kullanmaktır.

Amacımız:

*Bebekteki hastalıkları erken teşhis etmek,

* Anne karnında tedavi edilebilecek olanların tedavilerini gerçekleştirmek,

* Doğumdan hemen sonra müdahale gerektiren durumlar varsa doğumu ve doğum yapılacak yeri belirlemek,

* Yaşamla bağdaşmayan veya çok ağır sakatlık ve zekâ problemi olacak gebeliklerin durumunun aileyle görüşmektir.

Bu muayenenin sonunda fetal ölçümler, fetal anatomik yapılara ait kaydedilen resimler, Doppler muayenesinin resimleri ve bebeğe ait dört boyutlu ultrasonografi resimleri DVD kaydı olarak hastalarımıza verilmektedir.

18-23 Hafta Fetal Muayene (Ayrıntılı Ultrason)

18-23. haftada bebeğin organları ultrasonla görülebilir hale gelir. Beyine ait bazı yapıların gelişmesi 20. haftayı bulduğu için bu muayeneyi 20-22. hafta döneminde yapmayı yeğliyoruz.

Toplumumuzda, organ taraması, ayrıntılı ultrason, anomali taraması, dört boyutlu ultrason, büyük ultrason gibi isimlerle de anılmaktadır.

Tüm uzun kemiklerin boyları, kafa çapı - çevresi, karın çevresi ölçülmekte, gereğinde daha farklı yapılara ait ölçümler yapılmakta, ayrıca tüm organ ve sistemlerin yapısal özellikleri incelenmektedir. (Resim: 1,2,3,4)

Yapılan ölçümler bebeklere ait büyüme eğrileriyle karşılaştırılmakta, normalden küçük veya normalden büyük sonuçlar gözlendiğinde bunun bir hastalığa bağlı olup olmadığı araştırılmaktadır. (Resim:5) Her hangi bir hastalık gözlenmediğinde bulgular normal insanlarda da görülen kişisel farklılıklar olarak değerlendirilmektedir.

Bu muayene sırasında büyük anormallikler görülebileceği gibi “soft marker” olarak adlandırdığımız normal bebeklerde de görülebilen ancak birkaç tanesinin birlikte olduğu durumlarda önem arz edebilen belirteçler de aranır.

Fetal kalbin oldukça ayrıntılı biçimde incelenmesi de bu muayene sırasında gerçekleştirilir.

Bebeğin yanı sıra, amnion sıvısı, rahmin yapısı, bazen rahim boynunda açıklık veya kısalma olup olmadığı, plasenta (bebeğin eşi, sonu) yerleşimi, göbek kordonu gözden geçirilir.

Saptanan bazı bulgular, tarama testlerinde Down sendromu gibi genetik hastalıkların olasılığının az olduğu durumlarda bile amniyosentez veya kordosentez gibi bazı girişimlerin yapılmasını gerektirecek kadar önemli olabilir.

Fetal Muayene Onam Formu

Burada size ultrasonografi ile yapılan muayenelerin kapsamı, tanı koyma olasılıkları, ultrasonun etkileri hakkında yararlı bilgiler verilmektedir.

Doktorunuz yaklaşık yirmi yıldır bu konuda çalışmaktadır. Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı olduktan sonra bir sınav neticesinde eğitime alınmaya hak kazanılan ve üç yıl boyunca eğitim gördükten sonra verilen “Perinatoloji Yan Dal Uzmanı” diplomasına sahiptir.

Her anne-baba adayına muayene ve görüşme için ortalama 30 dakika ile bir saat zaman ayrılmaktadır. Bu süre muayeneye gereken özen ve dikkatin verilebilmesi için özellikle ayrılmıştır. Gereğinde bebeğin pozisyonu nedeniyle görülemeyen yapılar için muayenenin bir bölümü tekrarlanabilmektedir.

Ultrasonun zararı var mıdır?

Yoktur. Annesinin karnındayken ultrasonla muayene edilmiş bebeklerin torunları doğmuştur. Bilimsel olarak ultrasona bağlı olduğu saptanan bir anormallik gösterilememiştir.

Bilindiği üzere ultrason kulağın duyamadığı çok düşük enerjili ses dalgaları kullanarak çalışır. Röntgen, iyonizan radyasyon (kanser tedavisinde kullanılan ışınlar) gibi ışınlar kullanılmamaktadır.

Her tıbbi işlem gibi hastalarımıza uyguladığımız tanı amaçlı ultrason muayenesi elde edilmesi beklenen faydaya ve sonuca ulaşıldığı an bitirilir.

Dört boyutlu ultrason anne ve baba adayına bebeğin çok güzel görüntülerini sunduğu için kısa süreler çerçevesinde kullanılmaktadır. Tanı amaçlı olarak çok fazla olmamakla birlikte dört boyuttan, gerektiğinde daha uzun süre faydalanılabilmektedir.

Bu gün yapılacak olan muayeneler nelerdir?

Yapılacak olan muayeneler; “ 18-23 Hafta Fetal Muayene, Genişletilmiş Fetal Kalp Muayenesi ve Uterin Arter Doppler” muayenesidir.

18-23 Hafta Fetal Muayene (Ayrıntılı Ultrason)

Ultrason cihazı ile bebeğin uluslararası yönergelerde belirlenen bazı standart görüntüleri elde edilmekte ve bu görüntü kesitlerinde normal dışı bulguların olup olmadığı kontrol edilmektedir.

Elde edilen bulguların bazıları bebeğinizde ileri inceleme yaptırma gereksinimi doğuracak kadar önemli, bazıları ise normal bebeklerde de görülen tipte, tek başlarına oldukları takdirde çok da önemli olmayan bulgulardır.

Ultrasonografiyle muayene yönteminin bebekteki tüm hastalıkları, bozuklukları veya anormallikleri saptaması mümkün değildir.

Aşağıdaki tabloda önemli bazı hastalık veya durumların saptanabilme oranlarını görebilirsiniz. Önemli olan doktorunuzun geçerli standartlarda bir muayene gerçekleştirmiş olmasıdır.

Genetik hastalıkların bazıları önemli ultrason bulgularıyla birlikte olurken, aynı hastalık bazen hiçbir ultrason bulgusu vermeksizin de var olabilir. Dolayısıyla bu muayene yöntemiyle genetik hastalıkların tanısını koymak imkânsızdır. Ancak önemli bulguların görülmesi durumunda veya normal bebeklerde de görülebilen ama aynı zamanda hastalık belirtisi de olan bulguların birkaçının bulunduğu durumlarda genetik hastalıklardan şüphelenilip tanı koydurucu tetkikler-girişimler (amniosentez, kordosentez ve genetik tetkik) yapılabilir.

Ultrason ile bebeğin anatomik yapıları kontrol edilmektedir. Duyu organlarının çalışıp çalışmadığı, bir çok kas hastalıkları, otizm, her hangi bir nedene bağlanamayan zekâ problemleri, kalbin doğumdan sonra yeni doğan döneminde de zor tanınan bazı anormallikleri, konuşma bozuklukları gibi fonksiyonel bozukluklar, kan hastalıkları ve benzeri durumlar saptanamazlar. Bu sorunlar tabiidir ki ultrasonla tanısı konan esas hastalığın bir parçası-belirtisi olarak ortaya çıkabilirler.

Genişletilmiş Fetal Kalp Muayenesi:

Kalp muayenesinde belirli standart kesitlerde kalbin dört odacığına ait özellikler, ana damar çıkışları ve dönüşleri muayene edilmektedir.

Fetal kalbin incelenmesi; hareketli bir organ olması, fetusun pozisyonunun her zaman doğru muayeneye izin vermemesi ve annenin yapısal özelliğiyle (aşırı kilolu olmak gibi) tanı gücü çok yüksek olmayan bir inceleme olarak değerlendirilir. Gerektiğinde doktorunuz muayeneyi tekrar edebilir veya çocuk kalp hastalıkları uzmanıyla konsülte edebilir.

Bu muayene çerçevesinde yaklaşık % 70 oranında kalp anomalileri tanınabilmektedir.

Uterin Arter Doppler Muayenesi

Anne rahmini besleyen damarlardan olan rahim atardamarları sağ ve sol tarafta iki dal halinde bulunur. Bu damarlardaki kan akımının özellikleri “Renkli Doppler” ve “Pulsed Doppler” yöntemleriyle muayene edilir. İleride bebekte gelişme geriliği, annede gebelik zehirlenmesi meydana gelme ihtimali hakkında bize bilgi verir.

Bozukluk	Açıklama	Tanı olasılığı
Spina bifida	Belkemiği açıklığı	90%
Anansefali	Kafa kemiklerinin olmaması	99%
Hidrosefali*	Beyinde sıvı toplanması*	60%
Büyük kalp problemleri	Genişletilmiş muayenede %70 civarında	25%
Diaphragmatic hernia	Karın ve göğüs boşluğunu ayıran kas fıtığı	60%
Exomphalos/gastroschisis	Karın ön duvarı açıklıkları	90%
Büyük böbrek problemleri	Böbrek yokluğu veya anormalliği	85%
Kol ve bacaklara ait önemli anormallikler	Kısa kemikler veya kemiğin olmaması	90%
Serebral palsi (beyinfelci)	Sürekli kasılmaya yol açan beyin hastalığı	Tanınamaz
Otizm	Otistik çocuklar	Tanınamaz
Down Sendromu	Zekâ geriliğiyle seyreden genetik hastalık	% 40

*Bir kısmı gebeliğin geç haftalarında, bazıları da doğumdan sonra ortaya çıkar